Ik heb opgezocht hoe de Bijbel ons beschrijft als verbasterd van de oorspronkelijke gelijkenis aan God, waarnaar wij zijn gemaakt. Een visuele hulp die mij dit beter liet zien zijn de orcs van Midden – Aarde, verbasterd van de elven. Maar vanuit Bijbels standpunt, hoe is dit gebeurd?
Het ligt vastgelegd in het boek van de oergeschiedenis van de Bijbel. Kort nadat zij geschapen waren ‘naar het evenbeeld van God’ werden de eerste mensen op de proef gesteld. De gebeurtenis die vastgelegd is praat over een gesprek met een slang. Het is iedereen duidelijk dat de slang hier Satan vertegenwoodigt– een engelachtige tegenstander van God. Satan confronteert in de Bijbel meestal door te spreken via een andere persoon. Hier sprak hij dus via een slang. Het gesprek wordt als volgt beschreven.
De slang was de sluwste van alle dieren in het wild die God gemaakt had. Zo sprak hij tot de vrouw “Heeft God u dan werkelijk verboden om van de bomen in de tuin te eten?”
“Natuurlijk mogen wij het fruit van deze tuin eten” antwoorde de vrouw, “alleen heeft God gezegd: ” Je mag het fruit van de boom die in het midden van de tuin staat niet eten. Je mag de boom zelfs niet aanraken, anders ga je dood. ”
“Je gaat niet dood!” zei de slang tegen de vrouw. “God weet dat je ogen worden geopend direkt nadat je het eet. Je zult zoals God worden, en het goede en het kwade kennen.”
De vrouw was overtuigd. Ze zag hoe mooi de boom was en het fruit zag er heerlijk uit. Zij wilde inzicht krijgen door dit fruit te eten. Dus nam ze wat fruit en at het. Daarna gaf ze wat an haar man, die bij haar was, en hij at het ook. Vanaf dat moment waren hun ogen geopend en plotseling voelden zij schaamte omdat zij naakt waren. Daarom hechten zij vijgenbladen aan elkaar om zichzelf te bedekken. (Genesis 3:1-6)
De kern van hun keuze, de verleiding dus, was dat zij ‘als God konden zijn’. Tot dat moment vetrouwden zij God impliciet in alles en accepteerden Zijn woord volledig. Maar nu hadden zij de keuze om dat achter zich te laten en ’als God te worden’, op zichzelf te vertrouwen en hun eigen inzicht te gebruiken voor alles. Ze konden zelf ‘God’ worden, kapitein op hun eigen schip en meesters van hun eigen levenslot zijn. Zelfstandig zijn, en alleen aan zichzelf verantwoording afleggen. Lang voor Dawkins zijn ‘The God Delusion’ schreef, vielen de eerste mensen al voor ‘de ware god misleiding’ – dat zij als ‘God’ konden zijn.
In hun ‘onafhankelijkheidsverklaring’ veranderde er iets in onze voorouders. Zoals het beschreven staat, schaamden zij zich en probeerden ze zich te bedekken. In feite, net daarna, toen God Adam confronteerde over zijn breuk van het verbond, verwijt hij Eva (en God, die haar gemaakt had). En dan verwijt Eva de slang. Niemand wilde eigen verantwoording nemen.
En wat toen begonnen is blijft doorgaan tot vandaag omdat wij dezelfde aangeboren aanleg geёrfd hebben.
Dat is de reden waarom de Israelieten (later) in de tijd van Hosea zich gedroegen zoals Adam – omdat zij (net zoals wij) deze aanleg hadden geёrfd. Sommigen hebben het Bijbelse verhaal verkeerd begrepen en zeggen dat wij de schuld krijgen van Adams opstand. Dat in feite de enige die schuldig is Adam zelf zou zijn. Maar wij leven wel met de consequenties van zijn opstand. Wij kunnen het als genetisch zien. Wij hebben deze uiteindelijke natuur van Adam geёrfd, en bijna onbewust maar moedwillig gaan wij daarom door met de opstand die Adam begon. Wij willen dan misschien geen God van de kosmos zijn, maar wij willen zoals goden zijn in onze eigen omgeving: kapitein op ons eigen schip, autonoom, los van God. Bon Jovi’s refrein ‘It’s my life’, Frank Sinatra’s meer uitdagende ‘I did it my way’, ‘Ik’ tijdschriften die te koop zijn in onze supermarkten, zijn luchtige echo’s van dit verlangen. Terwijl Hitler’s Mein Kampf en Noord Korea’s leider Kim Jong-Un’s neigingen (bekend als ‘Dear Leader’) veel donkerdere echo’s zijn. Dit zijn voorbeelden van de stromingen in onze eigen natuur die uit de opstand van Adam voortkomen.
Dit verklaart veel van het menselijk leven dat wij vanzelfsprekend vinden. Dit is de reden dat mensen overal hun deuren op slot moeten doen, dat ze politie en advokaten nodig hebben net zoals beveiligingswachtwoorden voor het bankwezen – omdat wij in onze natuurlijke aanleg van elkaar stelen. Dit is waarom rijken en samenlevingen de neiging hebben om in te storten – omdat de bewoners in beiden de neiging hebben om in zonde te vervallen. Dit is waarom, na allerlei vormen van regering en economische systemen, ze uiteindelijk toch falen. Sommige werken beter dan andere maar ieder politiek of economisch systeem stort uiteindelijk in. Dit is omdat de mensen die deze ideologieën naleven, achtervolgd worden door tendenzen die op den duur het hele systeem naar de knoppen helpt. Dit is waarom geen enkele religie er in geslaagd is om een blijvende visie voor hun gemeenschap voort te brengen – zoals het ook de atheїsten niet is gelukt (denk aan Stalins Soviet Unie, Maos Rood China, Pol Pots Cambodia) – want er is iets mis zoals we zijn waardoor wij onze visie verliezen.
In feite laat het woord ‘mis’ zo’n beetje zien hoe wij er voor staan. Een vers van het Oude (of Eerste) Testament geeft een idee dat mij geholpen heeft om dit vers beter te begrijpen. Er staat:
Tussen deze soldaten waren zeven honderd geselecteerde troepen die linkshandig waren, ieder kon een steen naar een haarbreedte katapulten en niet missen. (Richteren 20:16)
Dit vers beschrijft de soldaten die geoefend waren in katapult schieten en die nooit misten. Het woord mis in Hebreeuws is vertaald met יַחֲטִֽא (uitgesproken Khaw-taw). Wat zo opmerkelijk is, is dat hetzelfde Hebreeuwse woord zonde betekent en zo gebruikt wordt in het Oude Testament. Hetzelfde woord voor ‘zonde’ wordt bijvoorbeeld gebruikt als Joseph, als slaaf verkocht aan Egypte, geen overspel wil plegen met de vrouw van zijn Egyptische heer, zelfs als zij hem blijft smeken. Hij zegt tot haar:
Niemand in dit huis is groter dan ik. Mijn Meester heeft niets aan mijn macht onttrokken, behalve u, want u bent zijn vrouw. Hoe dan kan ik zulk kwaad kunnen doen en zondigen tegen God? (Genesis 39:9)
En meteen na het geven van de Tien Geboden staat er:
Mozes zei tot het volk, “ Wees maar niet bang, God is gekomen om jullie op de proef te stellen, zodat jullie altijd ontzag voor Hem zult hebben en dus niet zult zondigen” (Exodus 20:20)
In beide gevallen wordt het Hebreeuwse woord יַחֲטִֽא (uitgesproken Khaw-taw) gebruikt, dat vertaald, wordt als ’zonde’. Het is precies hetzelfde woord ‘mis’ voor soldaten die kiezelstenen met katapulten op doelen schieten en zoals in deze verzen gebruikt als ‘zonde’ waar het gaat om de manier waarop mensen met elkaar omgaan. Dit geeft ons een beeld van wat ’zonde’ is en helpt ons om het te begrijpen. De soldaat neemt een steen en schiet hem met de katapult naar een doel. Wanneer hij mist heeft de steen het doel niet geraakt. Op dezelfde manier zijn wij gemaakt naar het evenbeeld van God, met als doel de manier te bepalen zoals wij tegenover Hem en onze medemens staan. ‘Zondigen’ is ‘het doel dat voor ons bedoeld was niet bereiken’, wat wij in onze verschillende systemen, religieus en ideologisch, ook voor onszelf bestemd hebben.
Deze verbastering, dit ‘mis-het-doel’ beeld is niet prettig, het voelt niet goed en het is ook niet bepaald optimistisch. Ik ontmoet geregeld mensen die nogal heftig reageren op deze Bijbelse leer. Ik herinner me een universiteitstudent die kwaad naar mij keek en zei: “Ik geloof je niet, want ik vind wat je zegt niet plezierig”. Dat vind ik nou eigenaardig. Wat heeft ‘plezierig vinden’ nu te maken met of iets waar is of niet? Ik houd niet van belastingen, oorlog, AIDS, en aardbevingen – ik denk dat niemand daar van houdt – maar dat zorgt nog niet dat ze weg gaan, en ik kan ze ook niet negeren. Alle systemen van de wet, politie, sluitwerken, sleutels, veiligheid, enz. die we in onze samenleving gebouwd hebben en als vanzelfsprekend beschouwen om onszelf tegen de ander te beschermen, suggereren dat er iets verkeerd is. Deze verklarende Bijbelse Leer verdient toch minstens onbevangen in overweging genomen te worden.
Nu hebben we dus een problem. We zijn corrupt gemaakt – verbasterd – van onze oorspronkelijke staat, het beeld waarnaar we gemaakt zijn is besmet en we kunnen het doel niet bereiken als het van onze eigen morele daden afhangt.
Maar God heeft ons niet in deze staat gelaten om te worstelen in onze hulpeloosheid. Hij nam het initiatief voor een plan wat wij in het oog krijgen in het Teken van Abraham en het Teken van Pascha. Dit was het plan om ons te redden en dit is waarom het Evangelie letterlijk ’goed nieuws‘ betekent – want dit plan is het goede nieuws dat wij moeten horen en ontvangen. Maar God wachtte niet op Abraham om dit nieuws te laten horen. In feite heeft Hij het al in het gesprek met Adam en Eva laten doorschemeren, zo lang geleden in de hof van Eden. We kijken hier naar de eerste aankondiging van het Goede Nieuws.